Ομιλίες

Ο επιστημονικός αποικισμός των ελλήνων - «Το φαινόμενο του brain drain», Ομιλία στη Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης

Ο επιστημονικός αποικισμός των ελλήνων - «Το φαινόμενο του brain drain», Ομιλία στη Θρακική Εστία Θεσσαλονίκης
Wed, 09 Mar 2016 17:00:31 +0000

Αξιότιμε κύριε Πρόεδρε και μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου,

Αγαπητά μέλη της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης,

Σας ευχαριστώ όλους για την σημερινή σας παρουσία εδώ και κυρίως ευχαριστώ τα μέλη του Δ.Σ. της Θρακικής Εστίας Θεσσαλονίκης που μου δώσανε την ευκαιρία να σας παρουσιάσω το θέμα της πρωτοφανούς επιστημονικής μετανάστευσης που γνωρίζει η χώρα μας τα τελευταία χρόνια και που εξελίσσεται σε μια πραγματική μάστιγα.

Αφορμή για την διερεύνηση του συγκεκριμένου ζητήματος, της επιστημονικής μετανάστευσης των Ελλήνων, αποτέλεσαν πολλές συζητήσεις που είχα τον τελευταίο καιρό ανάμεσα σε συναδέλφους μηχανικούς και φίλους γιατρούς που ως μοναδική επιλογή, έναντι της οικονομικής κρίσης που βιώνουμε, είναι ο δρόμος της ξενιτιάς. Βρέθηκα πολλές φορές στη δύσκολη θέση να αποχαιρετήσω αγαπημένους φίλους και συνεργάτες ή τα παιδιά τους (φρέσκοι επιστήμονες) με την ελπίδα ότι ο αποχωρισμός αυτός θα είναι κάτι προσωρινό.

Ενώ πολλές φορές έκανα τη σκέψη τί θα ήταν επιστημονικά, επαγγελματικά και οικονομικά καλύτερο και για μένα τον ίδιο!

Έτσι ξεκίνησα να παρακολουθώ το θέμα σε ελληνικές και ξένες πηγές, και να συλλέγω στοιχεία από σχετικές μελέτες και έρευνες καθώς και δημοσιεύματα του ελληνικού και ξένου τύπου. Εδώ και τρία χρόνια που παρακολουθώ αυτό το φαινόμενο διαπιστώνω ότι η χώρα μας έχει γίνει φτωχότερη κατά χιλιάδες επιστήμονες και δυστυχώς διεκδικούμε μια θλιβερή πρωτιά σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς η Ελλάδα αναδεικνύεται η χώρα με τη μεγαλύτερη διαρροή νέων επιστημόνων διεθνώς. Δίνοντας σας ένα πρώτο νούμερο που παρουσιάζει τη συνολική εικόνα: από το 2010 μέχρι και το 2013 εγκατέλειψαν τη χώρα 230.000 επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 2% του πληθυσμού. Και στον αριθμό αυτό δεν έχει υπολογιστεί ο αριθμός των μελών της οικογένειας του «μετανάστη επιστήμονα» που πιθανά τον έχει ακολουθήσει στη νέα του πατρίδα.

1

Για φαινόμενο της διαρροής του επιστημονικού προσωπικού χρησιμοποιείται διεθνώς ο όρος “brain drain”. Ο όρος αυτός περιγράφει τη μετανάστευση υψηλά εκπαιδευμένου προσωπικού από λιγότερο αναπτυγμένες προς αναπτυγμένες χώρες. Αφορά επιστήμονες, οι οποίοι εκπαιδεύτηκαν στις χώρες προέλευσης και μετακινούνται για να στελεχώσουν θέσεις υψηλότερων ή ασφαλέστερων απολαβών. Το φαινόμενο της διαρροής επιστημονικού προσωπικού δεν είναι νέο φαινόμενο. Αν ανατρέξει κανείς στην ιστορία της αρχαίας Ελλάδας θα διαπιστώσει ότι μέχρι το 300 π.Χ. οι επιστήμονες μετακινούνταν στην Αθήνα, ειδικότερα λόγω της ύπαρξης της ακαδημίας του Πλάτωνα και του Λυκείου του Αριστοτέλη. Βέβαια, αργότερα το κέντρο υποδοχής άλλαξε και η Αλεξάνδρεια αναδείχθηκε ως πόλη υποδοχής για τους επιστήμονες, οπότε και η μητροπολιτική Ελλάδα μετατράπηκε σε χώρα διαρροής επιστημονικού προσωπικού.

Πάντως, το φαινόμενο αυτό μελετήθηκε για πρώτη φορά από Αγγλοσάξονες ερευνητές, όταν ο όρος «διαρροή εγκεφάλων» (brain drain) εμφανίζεται για πρώτη φορά το 1963 σε μία έκθεση στο Λονδίνο και αναφέρεται στη μετανάστευση των Βρετανών επιστημόνων προς τις ΗΠΑ. Μέχρι το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου οι πληθυσμοί που μετακινούνταν ήταν άτομα από φτωχότερες και λιγότερο μορφωμένες τάξεις των χωρών προέλευσης. Η διαρροή επιστημόνων ήταν ένα σπάνιο φαινόμενο. Η κατάσταση φαίνεται να άλλαξε μετά τον πόλεμο, όπου πάρα πολλοί επιστήμονες, κυρίως άτομα που προέρχονταν από τον ακαδημαϊκό χώρο, μετακινούνταν σε περισσότερο αναπτυγμένες χώρες. Αν κάνουμε όμως μια σύντομη ιστορική αναδρομή θα δούμε ότι μια από τις πιο φωτεινές στιγμές της ελληνικής ιστορίας, που ως συνήθως μένει στο σκοτάδι των ιστορικών αναγνωσμάτων στα σχολεία, είναι ο Β’ αποικισμός, όταν πριν από 2.700 χρόνια, τα ελληνικά φύλα εγκαταστάθηκαν στις ακτές της Μεσογείου, βάζοντας τα θεμέλια του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Τότε τους οδήγησε στην έξοδο η στενοχωρία, όπως ονόμαζαν την έλλειψη καλλιεργήσιμης γης στις κοιτίδες τους.

2

Ο Δεύτερος ελληνικός αποικισμός κατά την περίοδο του 8ου, του 7ου και του 6ου αιώνα π.Χ. αποτέλεσε μια οργανωμένη επιχείρηση από την μητρόπολη σε περιοχές της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Πολλές αποικίες που ιδρύθηκαν αυτή την περίοδο εξελίχθηκαν σε πόλεις ισχυρές και έγιναν ανεξάρτητες από την μητρόπολη. Η δημογραφική έκρηξη αυτής της περιόδου, η ανάπτυξη του εμπορίου και η ανάγκη για εξασφάλιση περισσότερων πρώτων υλών σε συνδυασμό με πολιτικά γεγονότα της περιόδου οδήγησαν ομάδες πληθυσμού στην εξορία. Σημαντικές αποικίες ιδρύθηκαν με ποιο γνωστές: Τορώνη, Μένδη, Όλυνθος, Ποτίδαια, Μαρώνεια, Άβδηρα, Απολλωνία, Κατάνη, Συρακούσες, Μίλητο, Φώκαια, Μασσαλία και πολλές άλλες. Ο Β’ αποικισμός των Ελλήνων είχε πολλαπλά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα και οδήγησε στη βαθμιαία διαμόρφωση μιας νέας, οικονομικά ισχυρής κοινωνικής τάξης που την αποτελούσαν κυρίως οι έμποροι και οι βιοτέχνες.

3

Στη νεότερη εποχή η έννοια του όρου αποικία από την εποχή των ανακαλύψεων, επεκτάθηκε και σε εδαφικές κατακτήσεις όπου υπό τον νικητή άποικο παρέμεναν υποταγμένοι και οι εγχώριοι πληθυσμοί. Αποικιακές δυνάμεις εξελίχθηκαν αρχικά η Πορτογαλία (1557), η Ισπανία, η Ολλανδία από το 1667, και στη συνέχεια η Αγγλία και η Γαλλία. Η Γερμανία πολύ αργότερα, από το 1884, και η Ιταλία μετά το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Εκτός όμως των ευρωπαϊκών αποικιακών δυνάμεων παρόμοιες εξελίχθηκαν οι ΗΠΑ, που άρχισε με την κατοχή της Χαβάης, και η Ιαπωνία με την κατοχή της Φορμόζας. Ο άνθρωπος πάντα, όταν ο τόπος που γεννήθηκε δεν του προσφέρει εκείνα που θέλει για να ζήσει μια ζωή υποφερτή και μέσα στα υπάρχοντα κοινωνικά πλαίσια, πασχίζει να βρει καλύτερη τύχη. Έτσι αρχίζει η μετακίνηση και η αναζήτηση νέας πατρίδας.

Η Ελλάδα στη σύγχρονη ιστορία της έχει ζήσει την αποδημία και από τις δύο όψεις και ως χώρα εξαγωγής μεταναστών και ως χώρα υποδοχής. Από τα τέλη του 19ου και σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως χώρα αποστολής μεταναστών. Οι Έλληνες, ιδιαίτερα μετά την κρίση της σταφίδας που ξέσπασε το 1893, άρχισαν μαζικά να αναζητούν την τύχη τους σε χώρες που η ανάπτυξη της βιομηχανίας θα τους παρείχε μία ευκαιρία για ανεύρεση εργασίας. Στη συνέχεια η Κατοχή, ο Εμφύλιος, και οι γενικότερα δύσκολες συνθήκες διαβίωσης έκαναν τις χώρες προορισμού των μεταναστών να φαντάζουν ως «γη της απαγγελίας».

4

Στις αρχές του 20ου αιώνα και έως το 1924, οι ΗΠΑ υπήρξαν βασικός μεταναστευτικός προορισμός των Ελλήνων και η χώρα από το 1900-1920 θα χάσει το 8% του συνολικού της πληθυσμού περίπου 500.000 άτομα. Έλληνες με μοναδικό τους προσόν τη σωματική τους ικανότητα και χωρίς κανένα άλλο εφόδιο - λίγοι είχαν τελειώσει το Δημοτικό - εγκαταλείπουν μια χώρα οικονομικά εξουθενωμένη και ξεκινούν για την Αμερική που υπόσχεται πλούτο, ευημερία και “ευκαιρίες”. Πολλοί από αυτούς έφταναν στον Πειραιά και αντίκριζαν για πρώτη φορά θάλασσα και βαπόρια.

Χαρακτηριστική είναι η πολυβραβευμένη ταινία του Παντελή Βούλγαρη το 2004, που περιγράφει τα χρόνια αυτά, όπου γυναίκες ταξίδευαν στην Αμερική με σκοπό να παντρευτούν κάποιους που δεν είχαν συναντήσει ποτέ.

5

Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η Ελλάδα μαστίζεται από τον Εμφύλιο. Από τότε και έως τις αρχές της δεκαετίας του 1980, το μεταναστευτικό ρεύμα γίνεται όλο και πιο μαζικό. Σύμφωνα με έγκυρες εκτιμήσεις, οι Έλληνες μετανάστες από το 1946 ως το 1977 ήταν περίπου 2.000.000. Πρόκειται για μια πρωτοφανή κινητικότητα που αφορούσε σχεδόν ένα άτομο στα οκτώ του πληθυσμού της χώρας. Από το σύνολο των Ελλήνων μεταναστών του 20ού αιώνα υπολογίζεται ότι το 40% περίπου επέστρεψε στην Ελλάδα κυρίως όμως ως συνταξιούχοι.

6

Και φτάνουμε στη σημερινή εποχή όπου για μια ακόμη φορά λόγω της σύγχρονης οικονομικής κρίσης οι Έλληνες αναζητούν νέες πατρίδες μόνο που τώρα μεταναστεύουν μορφωμένοι συμπατριώτες μας κάτοχοι πτυχίων, μεταπτυχιακών, διδακτορικών, ξένων γλωσσών και κινούνται σε χώρες που η μόρφωση και η εξειδίκευση επιστημόνων σε διάφορους τομείς είναι απαραίτητη.

Σήμερα, η παγκοσμιοποίηση ασκεί ισχυρή επιρροή στη μετανάστευση του επιστημονικού προσωπικού. Η ευκολία των μετακινήσεων, της επικοινωνίας, η χρήση του διαδικτύου ενισχύει το φαινόμενο. Οι καλύτερα εκπαιδευμένοι επικοινωνούν και πωλούν τη γνώση τους, ανταλλάσσουν ιδέες ενώ αναζητούν καλύτερες συνθήκες εργασίας παντού ανά τον κόσμο.

Ας προχωρήσουμε σε ορισμένους αριθμούς και στοιχεία.

Σύμφωνα με στοιχεία ερευνών 68% από αυτούς που ήταν στο εξωτερικό μέχρι το 1970 είχαν σπουδάσει μέχρι το γυμνάσιο και μόλις 12% είχαν πτυχίο πανεπιστημίου. Σήμερα τα δεδομένα έχουν αντιστραφεί: 6% μέχρι γυμνάσιο και 63% πανεπιστήμιο.

7

Αυτό το είδος της μετανάστευσης, είναι σημαντικότερη και σοβαρότερη πληγή αιμορραγίας για την Ελλάδα από ότι οι μεταναστεύσεις του απλού εργατικού δυναμικού του προηγούμενου αιώνα.

Όπως ανέφερα και στην αρχή της εισήγησής μου η Ελλάδα από το 2009 μέχρι το 2013 έγινε φτωχότερη κατά 230.000 επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχεί περίπου στο 2% του πληθυσμού.

230.000 έλληνες με πτυχία στα χέρια, όνειρα κι ελπίδες στο μυαλό και με την απογοήτευση για τη μητέρα-πατρίδα που δεν μπόρεσε να τους κρατήσει Είπαν: «όπου γη, πατρίς…» και εγκατέλειψαν τη χώρα.

Σε επίπεδο νοικοκυριού μια στις 18 οικογένειες έχει μετανάστη επιστήμονα που έφυγε μετά το 2010.

Τα στοιχεία δείχνουν ότι τρεις είναι οι λόγοι που οδηγούν του Έλληνες επιστήμονες στη μετανάστευση: α) δεν έχουν δουλειά, ας σημειωθεί εδώ ότι το 2010 το 50% των Ελλήνων μεταναστών ήταν άνεργοι. β) υποαπασχολούνται, γ) ετεροαπασχολούνται (δηλαδή απασχολούνται σε άλλο τομέα από αυτόν που έχουν σπουδάσει)

Πιο αναλυτικά, τα αίτια που οδηγούν τα νέα κυρίως ταλέντα της Ελλάδος στην αναζήτηση εργασίας στο εξωτερικό περιγράφονται σε πρωτογενή έρευνα που πραγματοποίησε η ΙCAP το 2015 σε 1.325 Έλληνες που εργάζονται σε 56 χώρες του εξωτερικού, για να διερευνήσει το φαινόμενο του “Brain Drain” το οποίο έχει πάρει δραματικές διαστάσεις τα τελευταία χρόνια στην χώρα μας.

Σύμφωνα λοιπόν με την έρευνα • Οι άνεργοι τον Φεβρουάριο του 2015 ήταν 1.206.000, υπερδιπλάσιοι από το 2010 • Μόλις το 53% του ενεργού πληθυσμού εργάζεται (63% των ανδρών και το 44% των γυναικών), που είναι και το χαμηλότερο ποσοστό στην Ευρώπη (Μ.Ο ΕΕ 28 = 69%) • 44% των ανέργων είναι μακροχρόνιοι (2,5 φορές περισσότεροι από το 2010) • 45% των μισθωτών αμείβονται με μισθούς των 750 ευρώ • Μόλις το 9% των μισθωτών αμείβονται με πάνω από 2.000 ευρώ μεικτά το μήνα.

8

Η μεγάλη φυγή των νέων δεν οφείλεται αποκλειστικά στην οικονομική κρίση, αλλά η κρίση την ενίσχυσε. Όπως δηλώνουν οι ερωτώμενοι της έρευνας πρώτος λόγος που τους ώθησε να μεταναστεύσουν είναι η Αναξιοκρατία και η Διαφθορά που επηρεάζει τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία και δεύτερος λόγος η κρίση. Εκείνο δε που είναι ιδιαίτερο λυπηρό είναι ότι αρκετοί δεν θέλουν (20%) ή δε προβλέπουν (30%) ότι θα επιστρέψουν ποτέ στην Ελλάδα.

Παράλληλα, το 47% του δείγματος είχε ήδη εργαστεί στην Ελλάδα πριν φύγει, ενώ αποφάσισε να φύγει λόγω:

• της επικρατούσας αναξιοκρατίας και διαφθοράς, ήτοι το 37% • της ανεργίας, ήτοι το 35% • της οικονομικής κρίσης, ήτοι το 33% • των καλύτερων προοπτικών εξέλιξης, ήτοι το 33%

Στην Ελλάδα σήμερα έχει καταρρεύσει η μισθωτή εργασία γεγονός που συνηγορεί υπέρ της έντασης του φαινομένου του brain drain.

Πρέπει λοιπόν άμεσα, πριν είναι πολύ αργά, να θέσουμε ως εθνική προτεραιότητα όχι μόνο το σταμάτημα της υπέρμετρης φυγής των ταλέντων στο εξωτερικό αλλά και το πώς θα φέρουμε πίσω τα ταλέντα που διαπρέπουν.

Ως κύριοι παράγοντες που θα οδηγούσαν στην επιστροφή των Ελλήνων αναδεικνύονται τo κλίμα και ο τρόπος ζωής (45%), τα οικονομικά κίνητρα, δηλ. η βελτίωση των οικονομικών αποδοχών αλλά και παράλληλα η συνολική βελτίωση του οικονομικού κλίματος (76%), που συνθέτουν απαραίτητη προϋπόθεση για να συνεχίσουν το επίπεδο ζωής που απολαμβάνουν στο εξωτερικό, καθώς και οι οικογενειακοί λόγοι (30%).

Οι νέοι επιστήμονες σε αναπτυγμένες χώρες του εξωτερικού, αποκτούν τεχνογνωσία, επαγγελματική εμπειρία και γνωριμίες που θα τους καταστήσουν χρησιμότατους στην Χώρα μας.

Αναμφίβολα στην Ελλάδα της τελευταίας δεκαετίας, υπάρχει μια αναντιστοιχία προσφοράς και ζήτησης εργασίας πτυχιούχων η οποία και οδηγεί κάποιους από αυτούς στη μετανάστευση. (Πολλά είναι τα ανέκδοτα που κυκλοφορούν)

Η αναντιστοιχία αυτή δεν οφείλεται στην υπερβάλλουσα προσφορά πτυχιούχων αλλά προκύπτει από την περιορισμένη ζήτηση της ελληνικής οικονομίας για πτυχιούχους. Είναι λοιπόν ένα διαρθρωτικό πρόβλημα και συνεπώς για να λυθεί θέλει βασικές αλλαγές στη διάρθρωση της ελληνικής οικονομίας.

Βέβαια η κυβέρνηση αν και έχει αναφερθεί αρκετές φορές στο θέμα αυτό μόλις στις 23 Δεκεμβρίου 2015 μπήκε ως θέμα στην ατζέντα του Υπουργικού Συμβουλίου και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ανέφερε ότι θα κατατεθεί σχετικό νομοσχέδιο για την επιστημονική έρευνα, που μπορεί να αποτελέσει ένα κρίσιμο αναπτυξιακό εργαλείο, για να μπορέσουμε να σταματήσουμε αυτή τη μάστιγα της μετανάστευσης του πιο υψηλά εκπαιδευμένου και εξειδικευμένου προσωπικού.

Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό. Συνιστά μια αναγνώριση της σημασίας του φαινομένου αλλά…. Για να δούμε τελικά τι θα γίνει… και πότε?

Στην περίοδο της κρίσης δηλαδή από το 2009 το 80% των μεταναστών κατευθύνεται σε Ευρωπαϊκούς προορισμούς και μάλιστα το 50% των μεταναστών έχει μεταναστεύσει είτε σε Αγγλία είτε σε Γερμανία.

Μια ακόμη πληγή που ανοίγει με τη συνεχή διαρροή μυαλών είναι ότι κανείς δεν ξέρει πόσοι ακριβώς και ποιοι είναι αυτοί που φεύγουν. Η πολιτεία δεν γνωρίζει ποιοι Έλληνες μεταναστεύουν και που. Καμία υπηρεσία δεν τους καταμετρά, καθώς η Ελληνική Στατιστική Υπηρεσία σταμάτησε την καταμέτρηση το… 1977. Όσα νούμερα ακούγονται, προέρχονται από εκτιμήσεις ορισμένων χωρών υποδοχής. Και φυσικά δεν μπορείς ποτέ να απευθύνεις «πρόσκληση», να δελεάσεις σε επαναπατρισμό κάποιον για τον οποίο αγνοείς τον προορισμό και την πρόοδο του. Το έρμο ελληνικό κράτος, θα περιμένει να φτιαχτεί ο νέος Νανόπουλος, να πάρει έδρα σε ξένο πανεπιστήμιο, να φτιάξει οικογένεια να ενσωματωθεί εκεί στα ξένα, ώστε να τρέξει κάθιδρο να τον φέρει πίσω, επικαλούμενο τη… νοσταλγία.

Κύρια πηγή καταμέτρησης και μελέτης του φαινομένου, εκτός από την έρευνα της ICAP που είναι μια ιδιωτική εταιρεία ερευνών και μελετών, αποτελεί η μελέτη του καθ. Λόη Λαμπριανίδη (Οικονομικός Γεωγράφος ΠΑΜΑΚ) στην οποία χρησιμοποιηθήκαν στοιχεία της Eurostat και την οποία – προσέξτε – χρηματοδότησε το London School of Economics

Τι μας δείχνει αυτή η μελέτη:

9

Οπότε σύμφωνα με τη EUROSTAT έφυγαν από την Ελλάδα 223.885 άτομα τη περίοδο 2010-2013. Σύμφωνα με την έρευνά από LSE έφυγαν 192.403 άτομα την πενταετία 2010-2014 ή 203.758 άτομα τη περίοδο 2010-2015 όταν έγινε η έρευνα. Από αυτά τα άτομα 174.125 παραμένουν στο εξωτερικό.

Αλλά ποιες είναι και οι Μεταναστευτικές προθέσεις; 3% του δείγματος σκεφτόταν να μεταναστεύσουν στο εξωτερικό μέσα στον επόμενο χρόνο δηλαδή το 2015 και με αναγωγή αντιστοιχεί σε 363,126 άτομα τα οποία όσον αφορά την ηλικία το 50% είναι κάτω των 30 ετών.

Ως προς τις χώρες υποδοχής στην Αγγλία μετακινούνται σχεδόν αποκλειστικά άτομα υψηλής εκπαίδευσης ενώ στην Γερμανία δεν ισχύει αυτό. Η Γερμανία συγκεντρώνει και ένα υψηλό αριθμό ατόμων με μεσαία και χαμηλή εκπαίδευση τα οποία ίσως χρησιμοποιούν τη δυνατότητα που έχουν να μεταναστεύσουν στην εν λόγω χώρα λόγω δικτύων από παλιότερες μεταναστεύσεις.

Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι το γεγονός ότι από το 2007 ως το 2014 10πλασιάστηκε ο αριθμός αυτών που καταθέτουν τα βιογραφικά τους στο Portal της ΕΕ για να βρουν δουλειά

Εδώ όμως προκύπτει και ένα άλλο πολύ μεγάλο θέμα για το οποίο δυστυχώς ελάχιστα λέγονται και γράφονται και ακόμη λιγότερα μελετούνται.

Πόσα πραγματικά χρήματα έχει ξοδέψει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα για να εκπαιδεύσει πλήρως τους Έλληνες επιστήμονες που αντί να προσφέρουν στην ελληνική κοινωνία αξιοποιούνται από τις ξένες αγορές? Αυτές οι αγορές δεν έχουν ξοδέψει ούτε ένα ευρώ για την κατάρτιση του εν αντιθέσει με την Ελλάδα που έχει δαπανήσει τεράστια ποσά.

Οι περισσότεροι από τους νέους επιστήμονες που αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό, για να δουλέψουν είναι απόφοιτοι του Πολυτεχνείου, πολιτικοί μηχανικοί, αρχιτέκτονες, μηχανολόγοι-ηλεκτρολόγοι και χημικοί-μηχανικοί, καθώς και γιατροί.

10

Όσον αφορά τους επιστήμονες αυτούς χαρακτηριστικά σας αναφέρω ότι:

Κάθε μαθητής, σύμφωνα με έρευνα του ΙΟΒΕ, πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης σε δημόσιο σχολείο κοστίζει στο ελληνικό κράτος 3,800 € το χρόνο ενώ της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης κοστίζει 5.000 € το χρόνο. Όσο δε για τα πανεπιστήμια το κόστος ανά φοιτητή διαφέρει ανάλογα με την σχολή στην οποία φοιτά.

Συγκεκριμένα για να «παραχθεί» ένας γιατρός – βασικές σπουδές και πτυχίο σε 7 χρόνια – μια και αρκετούς γιατρούς εξάγουμε, το ελληνικό κράτος δαπανά 95.000 € για τον κάθε ένα ενώ με την ειδικότητα φθάνει στα 146.000 €. Εάν στο νούμερο αυτό προστεθούν οι δαπάνες της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης για τα 12 χρόνια δημοτικού, γυμνασίου και λυκείου τότε φτάνουμε στο ποσό των 147.500 € ή 198.500 € για ειδικευμένους γιατρούς. Με την πληροφορία ότι το 2012 μόνο στην Γερμανία εργάζονται 6000 γιατροί με σπουδές στα ελληνικά πανεπιστήμια αντιλαμβάνεστε ότι το δώρο που κάναμε στην Γερμανική οικονομία είναι αξίας 885.000.000 ευρώ (885 εκατ. ευρώ) χωρίς να υπολογίζουμε σε αυτά το κόστος της ειδικότητας ενός γιατρού. Μάλιστα η γερμανική κυβέρνηση ενέκρινε νόμο για τη διευκόλυνση της αναγνώρισης των τίτλων σπουδών από την αλλοδαπή. Το 2015 περισσότεροι από 8.500 αλλοδαποί γιατροί έχουν υποβάλει αίτηση για αναγνώριση των τίτλων σπουδών τους στη Γερμανία ώστε να εργαστούν στη χώρα. Η Γερμανία ενώ έχει ιδιαίτερα αυξήσει τον τεχνικό προσανατολισμό στην εκπαίδευσή της, έχει έλλειμμα σε άλλες επιστημονικές ειδικότητες και αυτό το έλλειμμα προσπαθεί να το καλύψει με επιστήμονες των χωρών του νότου. Έτσι η Γερμανική Κυβέρνηση απευθυνόμενη στους ισοπεδωμένους εργαζόμενους του νότου τούς καλεί να μεταναστεύσουν στη Γερμανία, γιατί υπάρχει εργασία για τις ανάγκες της γερμανικής οικονομίας.

Η καθίζηση της οικοδομής και του κλάδου των κατασκευών γενικότερα έχει εκτινάξει την ανεργία στον κλάδο των μηχανικών που οδηγούνται αναγκαστικά στη μετανάστευση προκειμένου να εξασφαλίσουν εργασία. Η εποχή που η αποφοίτηση από το Πολυτεχνείο και εν συνεχεία η εγγραφή στο Τεχνικό Επιμελητήριο αποτελούσαν εχέγγυα για μια επιτυχημένη σταδιοδρομία φαίνεται -τουλάχιστον με τα σημερινά δεδομένα να έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Σήμερα πάντως δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τον αριθμό των Ελλήνων μηχανικών που έχουν αναζητήσει την τύχη τους στο εξωτερικό.

Από πληροφορίες της Γερμανικής Στατιστικής Υπηρεσίας γνωρίζουμε ότι μόνο το 2011 μετανάστευσαν στην Γερμανία 12.000 Έλληνες απόφοιτοι πολυτεχνικών σχολών.

Κάνοντας για τους απόφοιτους του πολυτεχνείου τον ίδιο υπολογισμό με αυτόν των γιατρών θα δούμε ότι το ελληνικό κράτος δαπανά για την μόρφωση τους (πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση) 93.000 € για τον κάθε ένα. Επομένως ΜΟΝΟ για το 2011 προσφέραμε στην Γερμανία επιστήμονες πολυτεχνικής κατεύθυνσης που κόστισαν στη χώρα 1.116.000.000 €. Φανταστείτε πόσα δισεκατομμύρια ευρώ έχει κοστίσει στη χώρα η μετανάστευση των Ελλήνων επιστημόνων.

Οι ανεπτυγμένες χώρες του ευρωπαϊκού βορρά παίρνουν έτοιμους τους επιστήμονες. Αντιλαμβάνεστε ότι το brain drain έχει πλέον πάρει δραματικές διαστάσεις και η χώρα μας αιμορραγεί καθημερινά από την «εξαγωγή εγκεφάλων» στο εξωτερικό

Το μόνο θετικό αποτέλεσμα είναι ότι αποτελεί τιμή για τα ελληνικά πανεπιστήμια η ευρεία αποδοχή των αποφοίτων μας σε ιδρύματα και επιχειρήσεις του εξωτερικού. Τουλάχιστον σε επίπεδο γνώσεων αποφοίτων, οι απόφοιτοί μας είναι ανταγωνιστικοί.

Επομένως μιλάμε για Έλληνες νεομετανάστες οι οποίοι ύστερα από πολύχρονες και πανάκριβες σπουδές μη έχοντας καμία επαγγελματική προοπτική στη χώρα την εγκαταλείπουν με ανυπολόγιστες συνέπειες για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας, η οποία απασχολεί ανειδίκευτους εργάτες αλλά αδυνατεί να απασχολήσει νέους εξειδικευμένους επιστήμονες. Με αυτή την παθογένεια το Ελληνικό κράτος αιμορραγεί προς όφελος των χωρών στις οποίες αναγκαστικά μεταναστεύουν.

11

Η Πολιτεία ακόμη δεν έχει αντιληφθεί, ότι εκτός από τη διάλυση του κοινωνικού ιστού, με τις οικογένειες να χωρίζονται ή να ξεριζώνονται, οι παράπλευρες απώλειες είναι πολλές. Την «επένδυση» του κράτους σε ένα νέο επιστήμονα, τον οποίο χρηματοδοτεί μέσω του δωρεάν συστήματος παιδείας, τελικά την καρπώνεται ως εργασιακό κεφάλαιο η Γερμανία, το Ντουμπάϊ, η Βουλγαρία ή η Αυστραλία.

Δυστυχώς το ζήτημα της μετανάστευσης των νέων Ελλήνων επιστημόνων, φοβάμαι ότι αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα, θα μετατραπεί σε έναν εθνικό εφιάλτη επί πολλά χρόνια. Δεν έχουμε ίσως αντιληφθεί, ότι το μέλλον στηρίζεται αποκλειστικά σε αυτά τα νέα παιδιά και στην ορμή με την οποία θα μεταστρέψουν την ελληνική κοινωνία, σε πιο παραγωγική, σε πιο δημιουργική, σε πιο ανθρώπινη.

Σε αυτές τις συνθήκες, η διαρροή ταλέντου, μπορεί δυνητικά να μετατραπεί σε κυκλοφορία του (‘brain circulation’). Η πρόκληση για τη χώρα είναι τριπλή: α. Να διατηρήσει τους δεσμούς της με αυτήν τη νέα γενιά των διεθνών Ελλήνων. β. Να δημιουργήσει το κατάλληλο περιβάλλον, ώστε να επιστρέψουν και να αξιοποιήσουν τις ικανότητες, τον τρόπο σκέψης τους και την εμπειρία που απέκτησαν μετά από κάποια εργασίας στο εξωτερικό. γ. Να διατηρήσει με κάθε κόστος στη χώρα έναν κρίσιμο αριθμό νέων επαγγελματιών που είναι πρόθυμοι να αξιοποιήσουν τις εγχώριες ευκαιρίες και να δημιουργήσουν για το αύριο, χωρίς να είναι επηρεασμένοι από την κυρίαρχη αδράνεια και μιζέρια.

12

Η Ελλάδα θα αιμορραγεί συνεχώς στο θέμα του επιστημονικού δυναμικού Για να αλλάξει αυτή η τάση πρέπει να υπάρξει πολιτική βούληση των κρατούντων, κάτι που δεν το βλέπω να γίνεται.

Η βουβή «κραυγή απελπισίας» από τη νεολαία που αυτοεξορίζεται, οφείλει να αντηχήσει ως καμπάνα κινδύνου και σήμα ενεργοποίησης σε μια εθνική προσπάθεια για την αντιμετώπιση της. Θέλουμε η ελληνική κοινωνία να σπουδάζει και να αξιοποιεί τα παιδιά της προς όφελος της χώρας μας.

Ο ιδιότυπος αυτός επιστημονικός «αποικισμός» των Ελλήνων σε όλη την υφήλιο, είναι ο πιο επικίνδυνος, μέσα σε όλα αυτά τα 2.700 χρόνια που πέρασαν, από τότε που οι πρόγονοι μας άφησαν την πατρίδα τους, ανοίγοντας πλώρη για τα ξένα.

Ποιος είναι όμως αυτός που θα δημιουργήσει το 1.000.000 θέσεις εργασίας που χάθηκαν τα χρόνια της κρίσης για να σταματήσει το brain drain Ας το αντιληφθούμε όλοι ότι η Ελλάδα χάνει τα μυαλά της, χάνει κάθε ελπίδα για το μέλλον

Σας ευχαριστώ

ΠΗΓΕΣ: 1. EUROSTAT 2. Πρωτογενής Μελέτη ICAP για το φαινόμενο Brain Drain, δείγμα 1.325 άτομα που εργάζονται σε 56 χώρες, 2015 3. Έρευνα του ΓΓ Στρατηγικών και Ιδιωτικών επενδύσεων καθ. Λόη Λαμπριανίδη (Οικονομική Γεωγραφία & Περιφερειακή Ανάπτυξη Πανεπιστήμιο Μακεδονίας), 2014 «Outward Migration from Greece during the Crisis» Χρηματοδότηση από LSE 4. ΕΛ.ΣΤΑΤ 5. ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ 6. Ι.Ο.Β.Ε. Μελέτη: «Δημόσια & Ιδιωτική Εκπαίδευση – Συγκριτική Ανάλυση» 2013 7. ENDEAVOR GREECE: Έρευνα 2015 «Δημιουργώντας θέσεις εργασίας για του νέους» χρηματοδότηση Ίδρυμα Νιάρχος (Η Endeavor είναι ένας διεθνής μη κερδοσκοπικός οργανισμός που επιλέγει και στηρίζει τις πιο υποσχόμενες επιχειρήσεις ανά τον κόσμο με τη βοήθεια των κορυφαίων επιχειρηματικών ηγετών και επενδυτών παγκοσμίως) 8. Ο.Ο.Σ.Α

ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ